afb.
In 1999 werd door de gemeente s-Hertogenbosch een ontwikkelingsplan ten behoeve van de Bossche vestingwerken gepresenteerd: Versterkt Den Bosch'. Behalve dat hierin een visie wordt gegeven op het conserveren en restaureren van de bestaande vestingwerken wordt ook aandacht geschonken aan de toekomst. Wat dit laatste betreft wil men de vestingwerken meer betrekken bij de ontwikkeling van het toerisme. Om tot meer inzicht in het karakter van de vesting 's-Hertogenbosch te komen kreeg het onderzoeksbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en Cultuurhistorie (BAAC bv) in het kader van het project 'Versterkt Den Bosch' van de gemeente 's-Hertogenbosch de opdracht een cultuurhistorische inventarisatie van de vestingwerken te maken en tevens een waardebepaling te geven. Het rapport' dat hier voor u ligt geeft een historisch overzicht met betrekking tot de ontwikkeling van de vesting 's-Hertogenbosch vanaf de tweede uitleg in de veertiende eeuw tot eind twintigste eeuw. Het rapport is thematisch-chronologisch van opzet, waarbij een cesuur is gelegd rond het jaartal 1500. Vanaf die tijd gaan vuurwapens en dan met name kanonnen een steeds grotere rol in de krijgskunde spelen, hetgeen grote invloed heeft gehad op de ontwikkeling van de vesting. Oude vestingwerken moesten aangepast worden, terwijl nieuwe vestingwerken tot ontwikkeling kwamen. Behalve dat voor dit rapport een literatuuronderzoek werd verricht, is ook een (beperkt) archiefonderzoek uitgevoerd. Zowel het Stadsarchief van de Gemeente 's-Hertogenbosch, het Rijksarchief Noord-Brabant als het Algemeen Rijksarchief te Den Haag zijn bezocht. Gaandeweg het onderzoek werd duidelijk dat deze archieven geen volledig beeld geven van de verschillende fasen van ontwikkeling van de vesting. Veel bescheiden zijn in het verleden verloren gegaan of vernietigd of zijn gewoonweg nog niet toegankelijk. Zo zijn bijvoorbeeld geen bestekken uit de zeventiende of achttiende eeuw teruggevonden en een deel van de ontmantelingsbestekken uit het eind van de negentiende eeuw bleek niet meer voorhanden. Toch is aan de hand van de gevonden informatie een vrij volledig beeld ontstaan van de vesting en haar verschillende vestingwerken. Naar wij verwachten kan deze rapportage bijdragen tot een historisch verantwoorde restauratie en (toeristische) ontwikkeling van de vesting 's-Hertogenbosch. | 7 |